U dzieci bywa mylona z anginą, odrą, różyczką czy zakażeniem gronkowcem, u dorosłych – z alergią. Tymczasem, jej wczesna diagnoza to podstawowy warunek skutecznego leczenia. Trójkąt Fiłatowa, linie Pastii – czy na pewno wiesz, jak rozpoznać szkarlatynę?

 

Szkarlatyna – co to?

Szkarlatyna – inaczej płonica, kojarzy się niektórym z chorobą, która odeszła do przeszłości. Być może spowodowane jest to pamiętliwą epidemią, która miała miejsce przed okresem II wojny światowej. Tymczasem, wspomniana epidemia powinna być dla nas co najwyżej dowodem, że szkarlatyny nie należy lekceważyć. Tym bardziej, że bakterie ją wywołujące wcale nie zniknęły – lokują się np. w jamie ustnej osoby, przechodzącej anginę paciorkowcową (szkarlatyna może być więc niejako powikłaniem anginy). Co więcej, dziecko może zachorować na szkarlatynę w wyniku kontaktu z dorosłym, chorującym na wspomniany rodzaj anginy.

Jak rozpoznać szkarlatyne?

Szkarlatynę można łatwo rozpoznać, jeśli uważnie zaobserwuje się inne objawy. Choroba ta, porównywana jest do zwykłej „wirusówki” lub przeziębienia. Maluch zaczyna narzekać lub po prostu płakać, czuje się zmęczony i osowiały. Każdy organizm na szkarlatynę reaguje na swój sposób. Najpierw pojawia się gorączka, ból brzucha, nudności i wymioty. Po kilku godzinach, u maluszka można zaobserwować zaognione gardło, któremu towarzyszy ból i trudności w przełykaniu. Po kilku dniach pojawia się charakterystyczna wysypka, występująca w postaci drobnych, jasnych lub czerwonych grudek.

Po zaobserwowaniu u dziecka infekcji należy jak najszybciej udać się do lekarza, gdyż w przypadku szkarlatyny niezwykle ważne jest wczesne rozpoznanie.

Lekarz zbada dziecko w celu stwierdzenia obecności charakterystycznej wysypki, zmian na języku oraz w gardle. Prawdopodobnie, by potwierdzić diagnozę, pobierze też wymaz z gardła w celu zbadania go pod kątem obecności paciorkowców. Pomocna może się okazać także morfologia krwi.

Jakie są przyczyny szkarlatyny u niemowląt?

Szkarlatyna dotyka zazwyczaj dzieci w wieku pomiędzy 2. a 10. rokiem życia. Jest spowodowana zakażeniem bakteriami paciorkowców, czyli bakterii podobnych do tych, które są częstą przyczyną anginy. To choroba zakaźna – można się nią zarazić wdychając powietrze, w którym znajdują się bakterie, pochodzące z wydzielin zakażonej osoby (kaszel, kichanie) czy też korzystając z jej ubrań, ręczników, pościeli. Bakteria może wniknąć do organizmu również poprzez błony śluzowe lub uszkodzoną skórę.

Niektórzy z nas mogą posiadać wspomniane bakterie w gardle, czyli być nosicielami schorzenia, jednocześnie na nie chorując – objawy szkarlatyny ujawnią się bowiem wyłącznie wtedy, gdy osoba zarażona jest wrażliwa na toksyny uwalniane przez paciorkowce.

Typowe objawy szkarlatyny to:

  • uczucie ogólnego rozbicia,
  • wysoka gorączka: 39-40 st. C,
  • dreszcze,
  • silny ból gardła,
  • wybroczyny na fałdach skórnych (pachy, pachwiny, podbrzusze) występujące liniowo, które powstają na skutek nadmiernej łamliwości naczyń krwionośnych skóry – to tzw. linie Pastii;
  • bardzo czerwona, drobna, przypominająca kaszkę wysypka na tułowiu (najpierw na szyi i klatce piersiowej) oraz kończynach, a szczególnie w ich zagięciach; wysypka pojawia się wraz z gorączką lub od jednego do trzech dni później, z czasem może zlewać się w plamy; po zniknięciu wysypki skóra może się łuszczyć wokół końców palców u rąk, nóg oraz w okolicach pachwin.

Uwaga! U osób dorosłych wysypka może od razu tworzyć większe wypukłe wykwity, co powoduje mylenie jej z alergią.

  • mocny rumień na twarzy – zajmuje głównie policzki i czoło, natomiast wokół ust i nosa skóra pozostaje blada – to tzw. trójkąt Fiłatowa,
  • mocny ból głowy,
  • ból brzucha,
  • nudności i wymioty,
  • ból gardła oraz jego zaczerwienienie, czasami z nitkowatymi wybroczynami,
  • powiększone i przekrwione migdałki, często pokryte białym nalotem,
  • język opuchnięty, pokryty grubym, biało-szarym nalotem, który z czasem znika – w jego miejscu pojawiają się zaczerwienione brodawki, a język przybiera kolor malinowy, mocno powiększone i bolesne węzły chłonne szyi.

Warto jednak zauważyć, że współczesny obraz kliniczny szkarlatyny nieco się zmienił – dzisiaj choroba nie musi już dawać wszystkich typowych objawów z uwagi na to, że choroby zakaźne mają tendencje do ewolucji w czasie.

Leczenie szkarlatyny

Leczenie szkarlatyny wymaga podania antybiotyków (penicylina) przez około 10-14 dni. W przypadku nadwrażliwości dziecka na lek, podaje się cefalosporyny lub makrolid.

Mały pacjent powinien pozostawać w łóżku, przyjmować dużo płynów (napoje nie powinny być zimne, ani gorące, ale lekko ciepłe) oraz doustny płyn nawadniający (np. ORSALIT®), który zapobiegnie groźnemu odwodnieniu. Dziecko może nie mieć apetytu, można jednak spróbować mu podać rozdrobnione lub półpłynne posiłki.

Jeśli gorączka się utrzymuje, warto robić malcowi chłodne okłady oraz podać środek przeciwgorączkowy. Po zakończonej chorobie należy przeprowadzić badania, w celu wykluczenia ewentualnych powikłań. Przeprowadza się w tym celu kontrolę moczu i badanie ASO, warto też wykonać EKG. Jeśli wszystko w porządku, należy pamiętać o wypraniu pościeli i ubrań, a także umyciu zabawek i przedmiotów dziecka.

Powikłania po szkarlatynie

Późne rozpoznanie szkarlatyny, brak właściwego leczenia bądź niedoprowadzenie leczenia do końca może powodować groźne powikłania, jak np.:

  • kłębuszkowe zapalenie nerek,
  • zapalenie węzłów chłonnych,
  • ostre zapalenie stawów,
  • gorączka reumatyczna,
  • zapalenie ucha środkowego.

Na szczęście prawidłowo leczona, szkarlatyna nie pozostawia po sobie śladu.